Zajęcie Wilna przez gen. Żeligowskiego.

Do wybuchu I wojny światowej Wilno, dawna stolica Wielkiego Księstwa Litewskiego, znajdowało się na terytorium Rosji. Większość mieszkańców stanowili Polacy. W czasie I wojny światowej w 1915 r. miasto znalazło się pod okupacją niemiecką. W lutym 1918 r. Rada Litewska, tzw. Taryba, ogłosiła niepodległość Litwy, choć faktycznie znajdowała się ona nadal pod okupacja niemiecką. Po klęsce Niemiec w wojnie pod koniec 1918 r. Wilno zostało zajęte przez polską samoobronę, lecz wkrótce wkroczyła tam Armia Czerwona. W kwietniu 1919 r. wojsko polskie, w trakcie tzw. wyprawy wileńskiej, zdobyło miasto. Pretensje do Wilna wysunęli również Litwini, którzy chcieli odzyskać swą historyczną stolicę. Dlatego też podczas obrad konferencji pokojowej w Paryżu mocarstwa zachodnie wyznaczyły linię demarkacyjną, która oddzielała Polaków i Litwinów. 14 lipca 1920 r., w trakcie wojny polsko-bolszewickiej, miasto zostało ponownie zajęte przez Armię Czerwoną. Dwa dni wcześniej Rosja Radziecka zawarła z Republiką Litewską umowę, w myśl której uznano niepodległość Litwy i Rosjanie zobowiązali się do przekazania Litwinom Wilna i okolic. Nastąpiło to jednak dopiero 27 sierpnia 1920 r., już po klęsce Armii Czerwonej w bitwie warszawskiej. Wojsko polskie w walce z Rosjanami dotarło na Wileńszczyznę, lecz nie atakowało oddziałów litewskich. Brak działań zaczepnych ze strony polskiej wynikał z wcześniejszych zobowiązań rządu polskiego, który, w obliczu najazdu bolszewickiego, na konferencji międzynarodowej w Spa 10 lipca 1920 r. zgodził się na przekazanie Wilna Litwie. 7 października 1920 r. w Suwałkach Polacy i Litwini zawarli umowę, na mocy której wyznaczono linię demarkacyjną w rejonie Suwałk. Nie obejmowała ona jednak rejonu Wilna. Marszałek Józef Piłsudski Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz, sam pochodzący z Wileńszczyzny, zdecydował się przeprowadzić operację, która polegałaby na fikcyjnym buncie 1. Dywizji Litewsko-Białoruskiej pod dowództwem gen. Lucjana Żeligowskiego, przeciw rządowi polskiemu. „Zbuntowana” dywizja, w której większość stanowili Polacy z Wileńszczyzny, zaatakowała oddziały litewskie i po jednym dniu walk opanowała Wilno. Walki „zbuntowanych” oddziałów polskich z Litwinami trwały do 29 listopada 1920 r., kiedy podpisano w Kownie zawieszenie broni. Na opanowanym terytorium gen. Żeligowski proklamował powstanie Litwy Środkowej. Przeprowadzono tam wybory do parlamentu. W 1922 r. Sejm Litwy Środkowej podjął uchwałę o przyłączeniu do Polski. 15 marca 1923 r. Rada Ambasadorów uznała przynależność Wileńszczyzny do Polski. Wydarzenia te zadecydowały o nieprzyjaznych stosunkach polsko-litewskich w okresie międzywojennym. Aż do 1938 r. oba kraje nie utrzymywały kontaktów dyplomatycznych.

Skip to content