LEGENDA
JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO
„Każda wielkość tworzy legendę, idzie ona w parze z każdą wielkością, dążąc z nią
do grobu, na jej grobie stoi jak wierzba płacząca, w grobie jeszcze strzegąc wielkości”
Szkic do reprezentacyjnego portretu Marszałka Józefa Piłsudskiego
Józef Mehoffer (1869 – 1946), 1921 olej, płótno; wym. 57 x 43 cm
Sygn. P. d.: Józef Mehoffer 1921, Muzeum Wojska Polskiego
Wykonany w drugiej połowie 1921 roku portret Marszałka Józefa Piłsudskiego jest zapewne jednym ze szkiców olejnych do mającego powstać w zamyśle malarza dużego portretu reprezentacyjnego. Portret przedstawia Marszałka Józefa Piłsudskiego w pełnej dostojeństwa pozie jako Naczelnika odrodzonego Państwa Polskiego. Namalowany został w charakterystycznym dla twórczości Józefa Mehoffera pełnym młodopolskiej symboliki sztafarzu, mającym wyrażać syntezę idei niepodległościowych uosobionych niejako przez osobę pierwszego Marszałka Polski
W centrum obrazu widzimy postać Marszałka Józefa Piłsudskiego
w nieprzepisowym, wzorowanym
na legionowym, szaroniebieskim mundurze, ozdobionym wężykiem
generalskim na mankietach rękawów, patkach kołnierza
i naramiennikach, na których widoczne są ponadto dwie skrzyżowane buławy jako dystynkcje Marszałka Polski.
W lewej ręce trzyma okrągłą, miękką czapkę legionową
tzw. maciejówkę. Na piersi portretowanego widoczna jest błękitna wstęga Orderu Orła Białego, biegnąca przepisowo od lewego ramienia do prawego boku, którego gwiazda przypięta jest na mundurze po lewej stronie.
Marszałek wspiera się oburącz na szabli oficera piechoty wz. 1917.
Jest to zapewne szabla wręczona Komendantowi przez oficerów
1 Brygady Legionów Polskich
6 sierpnia 1916 roku podczas podniosłej uroczystości dekorowania oficerów i żołnierzy
1 Brygady odznaką
„Za wierną służbę”.
Głownię tej szabli ozdabiał inkrustowany złotem napis „6.VIII.1914 – 6.VIII.1916 / Oficerowie
1 Brygady swojemu Komendantowi.
Mimo iż w przyszłości otrzymał Marszałek Józef Piłsudski
od wdzięcznego społeczeństwa jeszcze kilka pięknych szabel,
tę cenił sobie najwyżej.
Naczelnik Państwa stoi na tle wejścia do monumentalnego gmachu, mającego symbolizować gmach odrodzonej Rzeczypospolitej. Podkreśla to dodatkowo umieszczona nad jego głową na tle drzwi do gmachu czteropolowa tarcza z herbem Rzeczypospolitej Obojga Narodów – Orłem i Pogonią, podtrzymywana przez dwóch skrzydlatych archaniołów w złocistych zbrojach. Ma ona przypominać dawną świetność i nawiązywać do idei federacyjnych przyświecających
portretowanemu. Ustawione po bokach w „kozłach” karabiny i leżące na schodach laurowe wieńce owinięte biało czerwonymi szarfami, a także wojskowy, biały Orzeł w koronie osadzony na „tarczy amazonek” wyrażają pamięć tych, którzy polegli w walce o odzyskanie niepodległości.
