W 1980 r. Polskę ogarnęła fala strajków spowodowanych pogarszającą się sytuacją ekonomiczną kraju i problemami z zaopatrzeniem. Zapoczątkował ją strajk w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, któremu przewodził Lech Wałęsa. W zawartych 31 sierpnia tzw. porozumieniach sierpniowych rząd zgodził się m.in. na utworzenie niezależnych związków zawodowych, co było wyłomem w monopolu władzy komunistycznej w Polsce od zakończenia II wojny światowej. Przez następne półtora roku, czas tzw. „karnawału Solidarności”, stopniowo narastało napięcie w kraju. Nowopowstały Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”, który w szczytowym okresie liczył ok. 10 mln członków, zaczął odgrywać ważną rolę polityczną, skupiając opozycję wobec dotychczasowego reżimu. Sytuację w Polsce uważnie śledził Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich wraz z krajami bloku wschodniego. Coraz mocniej naciskano władze Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej na zastosowanie rozwiązania siłowego, gdyż tego typu precedens, jakim było powstanie legalnych, nie kontrolowanych przez rząd struktur, mógł znaleźć naśladowców w pozostałych państwach zdominowanych przez ZSRR po 1945 r. Najwyższe kręgi partyjne i państwowe w tajemnicy podjęły przygotowania do wprowadzenia stanu wojennego. W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. powstała Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego pod kierownictwem gen. Wojciecha Jaruzelskiego, która ogłosiła wprowadzenie stanu wojennego. Na ulice miast wyjechało 1750 czołgów i 1400 pojazdów opancerzonych, 500 wozów bojowych piechoty, 9000 samochodów. W działaniach na terytorium kraju wzięło udział ok. 70 tys. żołnierzy Wojska Polskiego, których wsparła milicja, ZOMO i inne formacje podlegające MSW. Ważniejsi działacze NSZZ „Solidarność” zostali internowani, a związek zdelegalizowany. Przepisy stanu wojennego ograniczały podstawowe prawa obywatelskie, wprowadzając m.in. godzinę milicyjną, zawieszając działalność organizacji społecznych i związków zawodowych, wprowadzając militaryzacje większości gałęzi przemysłu. Wobec nasilających się szykan ze strony władz społeczeństwo polskie podjęło bojkot kontrolowanych przez państwo organizacji i instytucji, powstał podziemny ruch prasowo-wydawniczy i niezależny obieg informacji np. w formie radia „Solidarność”. W wyniku pogarszającej się sytuacji gospodarczej (spadek produkcji, brak towarów na rynku, system kartkowej dystrybucji artykułów pierwszej potrzeby) i politycznej (presja międzynarodowej opinii publicznej, sankcje ekonomiczne ze strony USA) stan wojenny został zawieszony 31 grudnia 1982 r., a następnie zniesiony 22 lipca 1983 r. W lutym 1992 r. Sejm uznał jego wprowadzenie za nielegalne. Pomimo wytoczenia procesów sądowych głównym decydentom w 1981 r., nie ponieśli oni żadnej kary.