Nowa siedziba Muzeum Wojska Polskiego w Cytadeli Warszawskiej

W drugiej połowie lat 30. w Niemczech rozwój wojsk pancernych nabierał coraz większego tempa. Kładąc główny nacisk na konstruowanie nowych czołgów, coraz wyraźniej zdawano sobie sprawę z potrzeby dostarczenia armii także innego typu wozu bojowego – półgąsienicowego pojazdu z lekkim opancerzeniem – przeznaczonego nie tylko dla piechoty zmotoryzowanej, ale także dla pododdziałów pionierów, artylerii, łączności, a nawet służb sanitarnych. Prace wstępne nad nowym pojazdem, określanym wówczas jako mittlerer gepanzerter Kraftwagen, podjęto w 1937 r. Do jego budowy zdecydowano się wykorzystać odmianę podwozia 3 t półgąsienicowego ciągnika artyleryjskiego Sd.Kfz. 11, oznaczoną symbolem H kl 6p i produkowaną przez firmę Hanomag z Hanoweru. Konstrukcję nadwozia ze stali pancernej opracowała firma Büssing-NAG z Berlina we współpracy z firmą Deutsche Werke z Kilonii.
W 1938 r. Urząd Uzbrojenia Wojsk Lądowych złożył zamówienie na pierwszą próbną serię pojazdów oznaczonych jako Sonderkraftfahrzeug 251 (Sd.Kfz. 251). Jeszcze w końcu tego roku na poligonie w Kummersdorf poddano próbom prototyp Sd.Kfz. 251. Rezultaty były bardzo zadowalające i w 1939 roku podjęto seryjną produkcją tych transporterów. Trwała ona aż do 1945 roku. W sumie zbudowano około 15 tysięcy egzemplarzy Sd.Kfz. 251! Tym samym był to bez wątpienia najliczniej produkowany w latach II wojny światowej niemiecki wóz bojowy.
Transportery Sd.Kfz. 251 były produkowane w czterech podstawowych modelach – Ausf. A, B, C i D – różniących się głównie kształtem opancerzonego nadwozia. Ostatni model wytwarzano od 1943 r. Zastosowano w nim liczne uproszczenia technologiczne, mające ułatwić masową produkcję, m.in. zastosowano tylko płaskie płyty pancerne, zmieniono kształt przedniej i tylnej części nadwozia. W sumie powstało aż 10602 pojazdów tej wersji.
Ze względu na przeznaczenie i posiadane w związku z tym uzbrojenie i wyposażenie rozróżniano ponadto ponad 20 odmian tych pojazdów. Najliczniej stosowaną odmianą był Sd.Kfz. 251/1, standardowy pojazd w oddziałach grenadierów pancernych, służący do przewożenia drużyny piechoty z 2 ręcznymi karabinami maszynowymi.
Dwa pojazdy wersji D zdobyli latem 1944 r. powstańcy warszawscy. 14 sierpnia zdobyto transporter należący do Dywizji SS „Wiking”. Pojazd przejęli żołnierze Kolumny Motorowej „Wydra” por. Wacława Jastrzębowskiego „Aspiry”. Transporter uczestniczył 23 sierpnia razem z samochodem pancernym „Kubuś” w ataku na Uniwersytet Warszawski. Grupą szturmową dowodził plut. pchor. Adam Dewicz „Szary Wilk”, który zginął w czasie ataku. Na jego część po powrocie z akcji transporter nazwano „Szarym Wilkiem”. 2 września „Szary Wilk” uczestniczył w ostatniej, niestety również nieudanej, próbie opanowania terenu Uniwersytetu. Drugi powstańczy transporter, zdobyty w pierwszych dniach sierpnia 1944 r. na Placu Zamkowym, otrzymał nazwę „Starówka”. W końcowym okresie wojny kilka zdobycznych transporterów Sd.Kfz. 251 znalazło się także w uzbrojeniu jednostek 1. Armii Wojska Polskiego.

[b]Podstawowe dane taktyczno – techniczne półgąsienicowego transportera opancerzonego Sd.Kfz. 251/1 Ausf. D:[/b]

załoga : 2+10; masa bojowa : 9 t; uzbrojenie: 2 km MG34 lub MG42 kal. 7,92 mm; opancerzenie: przód 14,5 mm, bok 8 mm, tył 8 mm; napęd: silnik gaźnikowy Maybach HL 42 TUKRM o pojemności 4170 cm³ i mocy 100 KM przy 2800 obr./min.; osiągi: szybkość maks. 52 km/h, zasięg po drodze 300 km, w terenie 150 km, pokonywane przeszkody terenowe: wzniesienia do 24°, brody głębokości do 50 cm, rowy szerokości do 200 cm.

[b]Transportery opancerzone Sd.Kfz. 251 w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego[/b]

W zbiorach warszawskiego muzeum znajdują się dwa transportery opancerzone Sd.Kfz. 251/1 Ausf. D. Pierwszy z nich został pozyskany z Wytwórni Filmów Dokumentalnych z Łodzi w lutym 1973 r. Drugi pojazd tego typu służył zatonął w Pilicy w czasie nieudanej próby przejechania przez zamarzniętą rzekę w dniu 17 stycznia 1945 r. Transporter wydobyto z wody w czasie akcji w dniach 29-31 marca 1989 r., przeprowadzonej przez Muzeum z udziałem płetwonurków z klubu „Archimedes” z Piotrkowa Trybunalskiego oraz żołnierzy 2. Berlińskiego Pułku Zmechanizowanego ze Skierniewic.

Mariusz Skotnicki

Skip to content