Portret Stanisława Żółkiewskiego przedstawiający tylko popiersie. Głowa bez nakrycia, ciało
3/4 zwrócona w prawo. Postać ubrana w żupan i delię z wyłożonym na niej białym kołnierzykiem. Przy dolnej krawędzi napis: „STANISŁAW ŻÓŁKIEWSKI ur 1547 H: W: K: 1620 r.” domalowany później. Wymiary – 52 x 39 cm. Malarz nieznany.

Stanisław Żółkiewski, herbu Leliwa pochodził z rodziny szlacheckiej zamieszkującej Ruś Czerwoną. Urodził się w 1547 r. w Turynce położonej o 10 kilometrów na północny wschód od Żółkwi. W 1566 roku, jako dziewiętnastolatek został oddany do krewnego Jana Zamoyskiego na wychowanie. Od tego momentu związał się z jego stronnictwem. Brał udział w pierwszej wolnej elekcji, a następnie wszedł w skład poselstwa wysłanego po Henryka Walezego do Paryża. Poważną karierę wojskową rozpoczął jednak za panowania Stefana Batorego, wówczas to w bitwie pod Lubieszowem w 1577 roku dowodził w stopniu porucznika rotą husarską Jana Zamoyskiego. Brał udział we wszystkich kampaniach króla Stefana Batorego. 12 maja 1584 r. z rozkazu Jana Zamoyskiego aresztował Samuela Zborowskiego, który był skazany na banicję. W czasie drugiego bezkrólewia poparł Zygmunta III Wazę. W 1588 wyróżnił się w bitwie pod Byczyną, gdzie został poważnie ranny w nogę (rana doskwierała mu już do końca życia). W 1588 roku dzięki protekcji Jana Zamoyskiego otrzymał nominację na hetmana polnego koronnego. W 1595 roku wziął udział w wyprawie kanclerza Zamoyskiego do Mołdawii i przyczynił się do zwycięstwa w pierwszej bitwie pod Cecorą. Rok później tłumił powstanie kozackie Semena Nalewajki. W 1600 roku wraz z Janem Zamoyskim wyruszył na Wołoszczyznę, gdzie pod Bukową pobił siły Michała Walecznego. W tym samym roku udał się z większością sił koronnych do Inflant, gdzie walczył z wojskami szwedzkimi. W krwawej bitwie pod Rewlem (Talinem), 30 czerwca, rozbił wojska szwedzkie. Po śmierci swojego przyjaciela i protektora Jana Zamoyskiego poparł stronnictwo Zygmunta III dowodząc wojskami królewskimi w bitwie pod Guzowem (1607 r.) przeciw rokoszanom. Brał czynny udział w wojnie z Moskwą toczoną od 1609 r., wówczas to odniósł jedno z najświetniejszych swoich zwycięstw – pod Kłuszynem, 4 lipca 1610 r. W 1612 wydał swą córkę Katarzynę za Stanisława Koniecpolskiego, przyszłego następcy Żółkiewskiego. Dnia 6 lutego 1618 r. Żółkiewski został nominowany na hetmana wielkiego koronnego, jednocześnie w marcu 1618 r. sprawował funkcję kanclerza wielkiego koronnego. 28 października 1618 r. pod Oryninem dał się wymanewrować Tatarom, co po części wynikało z niesubordynacji wojsk prywatnych. Zginął 6 października 1620 r. pod Cecorą w walkach z Turkami i Tatarami.

Jarosław Godlewski