Portret Edwarda Śmigłego – Rydza malował Stefan Norblin (1892-1952) olej na płótnie o wymiarach 60×50 cm; namalowany w 1936 roku. Edward Rydz-Śmigły przedstawiony jest w mundurze generała dywizji wzoru wprowadzonego w 1936 roku; na piersi widoczny Krzyż Orderu Wojennego Virtuti Militarii.

Edward Rydz- Śmigły (11 marca 1886-2 grudnia 1941) Marszałek Polski; polityk; Naczelny Wódz w kampanii 1939 roku.
Studiował na Akademii Sztuk Pięknych oraz Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Od 1908 roku działał w Związku Walki Czynnej. Następnie w okresie 1910-1911 odbył obowiązkową służbę w armii austro-węgierskiej, gdzie uzyskał stopień chorążego. Był czynnym działaczem Związku Strzeleckiego gdzie pełnił między innymi od 1913 roku funkcję komendanta Związku Strzeleckiego Okręgu Lwowskiego. Wraz z wybuchem I wojny światowej został powołany do armii austro-węgierskiej – z której jednak został szybko wyreklamowany i rozpoczął służbę w Legionach Polskich gdzie kolejno dowodził 3. batalionem 1. pułku piechoty walkach nad Wisłą i ofensywie na Dęblin; 1. pułkiem piechoty który prowadził do boju w bitwie pod Łowczówkiem oraz w walkach Nidą; pełnił tez funkcję zastępcy komendanta I. Brygady Piechoty Legionów w walkach na Wołyniu. W czasie służby legionowej awansował otrzymając w 1914 roku stopień majora, w następnym roku został podpułkownikiem, a w 1916 roku otrzymał stopień pułkownika. Po kryzysie przysięgowym w lipcu 1917 roku został Komendantem Głównym Polskiej Organizacji Wojskowej. Dnia 1 listopada 1918 roku nakazał mobilizację POW i rozpoczęcie likwidacji administracji austriackiej. W utworzonym 7 listopada 1918 roku w Lublinie Tymczasowym Rządzie Ludowym Republiki Polskiej objął tekę ministra wojny. W dniu 10 listopada 1918 roku nakazał POW przystąpienie do rozbrajania Niemców w Królestwie. Następnie 16 listopada 1918 roku objął stanowisko dowódcy Okręgu Generalnego Lublin; zaś 7 grudnia 1918 roku został dowódcą Okręgu Generalnego Warszawa – na tych stanowiskach zajmował się organizacją Wojska Polskiego. W międzyczasie 21 listopada 1918 roku został awansowany do stopnia generała podporucznika. W lutym 1919 roku objął stanowisko liniowe dowódcy walczącej z Ukraińcami Grupy „Kowel”. W kwietniu 1919 roku dowodził oddziałami piechoty biorącymi udział w operacji wileńskiej; następnie kierował zgrupowaniem polskim, które rozbiło oddziały bolszewickie na przedpolu Wilna i osiągnęło linię jeziora Narocz. Później,23 maja 1919 roku został dowódcą Grupy Operacyjnej Wilno-Święciany, na czele której 8 sierpnia 1919 roku opanował Mińsk Litewski. Następnie dowodził grupą operacyjną na froncie litewsko-białoruskim, która wyszła nad Dźwinę pod Dyneburgiem. 30 grudnia 1919 roku objął kierownictwo nad operacją „Zima”, w której to we współpracy z wojskami łotewskimi doprowadził do zdobycia Dyneburga i opanowania dawnych Inflant Polskich. W przededniu polskiej ofensywy na Ukrainie został mianowany generałem porucznikiem. W wyprawie kijowskiej dowodził grupą operacyjną, która opanowała Żytomierz i Berdyczów. Dnia 5 maja 1920 roku objął dowództwo nad 3. Armią, która dwa dni później zajęła Kijów. Wobec przerwania frontu przez sowiecką Armię Konną wojska polskie 10 czerwca 1920 roku wycofały się z ukraińskiej stolicy. Nocą 11/12 czerwca 1920 roku 3. Armia przebiła się przez siły sowieckie pod Borodzianką. Podczas odwrotu z Ukrainy 26 czerwca 1920 roku Śmigły- Rydz został mianowany dowódcą Frontu Ukraińskiego. Następnie kierował siłami Frontu Południowo-wschodniego w bitwie pod Brodami w dniach 29 lipca – 3 sierpnia 1920 roku. W przededniu bitwy warszawskiej dowodził frontem środkowym od Dęblina po Brody. W uderzeniu znad Wieprza 16 sierpnia 1920 roku dowodził prawym skrzydłem grupy uderzeniowej; w dwa dni później objął dowództwo nad 2. Armia, która ruszyła w pościg za pobitym przeciwnikiem. Dnia 22 sierpnia 1920 roku dowodzeni przez niego żołnierze zdobyli Białystok. W bitwie niemeńskiej dowodził 2. Armią. Po zawieszeniu broni przeprowadził demobilizację 2. Armii. Z dniem 9 maja 1921 roku objął stanowisko Inspektora Armii w Wilnie. W czasie zamachu majowego poparł marszałka Józefa Piłsudskiego i wysłał część sił wileńskiego garnizonu do Warszawy. W październiku 1926 roku został przeniesiony na stanowisko Inspektora Armii w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych. Po śmierci Józefa Piłsudskiego 12 maja 1935 roku został mianowany Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych. Dnia 13 lipca 1936 roku dekretem premiera został uznany pierwszą osobą w państwie po prezydencie RP. W przededniu święta niepodległości w 1936 roku został mianowany generałem broni a następnie marszałkiem Polski. Jako generalny Inspektor Sił Zbrojnych dążył do unowocześnienia armii polskiej. Pod jego kierunkiem zakończono prace nad planem operacyjnym „Wschód” Wobec wrastającego zagrożenia agresją niemiecką rozpoczęto pracę nad planem operacyjnym „Zachód” Po wybuchu II wojny światowej został Naczelnym Wodzem i mianowany następcą prezydenta RP. W warunkach kampanii 1939 roku próbował dowodzić wszystkimi związkami operacyjnymi; wobec trudności w łączności było to zadanie niewykonalne. Już 2 września 1939 roku wyraził zgodę na wycofanie zagrożonej okrążeniem armii Kraków z Górnego Śląska. 6 września wobec niekorzystnego rozwoju sytuacji podjął decyzje o opuszczeniu głównej pozycji obronnej i odwrocie na linię wielkich rzek. Dnia 7 września 1939 roku opuścił Warszawę i przeniósł swe miejsce postoju do Brześcia nad Bugiem przez co stracił realne możliwości wpływania na działania armii polskich walczących z Niemcami. Następnie wobec zagrożenia Brześcia nad Bugiem przeniósł stanowisko dowodzenia do Włodzimierza Wołyńskiego później zaś od Kołomyi. Wobec postępów armii niemieckiej w Polsce podjął 13 września decyzje wycofania sił polskich na przedmoście rumuńskie. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski 17 wrzenia 1939 roku wydał dyrektywę ogólną: [i]”Sowiety wkroczyły. Nakazuję ogólne wycofanie na Rumunię i Węgry najkrótszymi drogami z bolszewikami nie walczyć, chyba w razie natarcia z ich strony lub próby rozbrojenia oddziałów.”[/i] W nocy 17/18 września 1939 roku przekroczył wraz z rządem granicę rumuńską i został w tym państwie internowany. Dnia 27 października 1939 roku zrezygnował ze funkcji Naczelnego Wodza. Dnia 10 grudnia 1940 roku uciekł z miejsca internowania i nielegalnie przez zieloną granicę przedostał się na Węgry. Jesienią następnego roku przez Słowacje przedostał się do Polski 30 października 1941 roku przybył do Warszawy pod przybranym nazwiskiem – jako Adam Zawisza zamieszkał u sierżanta Jasielskiego, a następnie u Jadwigi Maksymowicz – Raczyńskiej – wdowy po generale. Spotykał się z działaczami konspiracyjnymi. Zmarł nagle 2 grudnia 1941 roku na zawał serca; pod nazwiskiem Adam Zawisza został pochowany na cmentarzu powązkowskim.

Michał Pacut

Zobacz również:
[word=Buława pamiątkowa ofiarowana Edwardowi Śmigłemu Rydzowi przez Wielkopolską Brygadę Kawalerii] Buława pamiątkowa ofiarowana Edwardowi Śmigłemu Rydzowi przez Wielkopolską Brygadę Kawalerii[/word]
[word=Buława pamiątkowa ofiarowana w 1938 roku marszałkowi Edwardowi Rydzowi Śmigłemu]Buława pamiątkowa ofiarowana w 1938 roku marszałkowi Edwardowi Rydzowi Śmigłemu[/word]