Orzeł, jako znak żołnierza polskiego pojawił się na wojskowych nakryciach głowy w epoce saskiej. Był on umieszczony na blachach kołpaków grenadierskich regimentu gwardii pieszej koronnej. Co ciekawe, znalazł się tam nie samodzielnie, ale jako część herbu państwowego. Towarzyszyły mu inicjały władcy – tak zwana „cyfra” – i jego herb osobisty.
Dopiero reformy z ostatnich lat istnienia I Rzeczpospolitej wprowadziły w 1791 roku – i to tylko w niektórych regimentach – specyficzny znak wojskowy w postaci orła w koronie, z berłem w szponach i monogramem królewskim na piersi. W późniejszych, burzliwych latach orzeł powoli upowszechniał się w wojsku, jednak dopiero utworzenie w 1807 roku Księstwa Warszawskiego spowodowało wprowadzenie go na stałe jako godła wojskowego. W tym okresie nie był jeszcze noszony we wszystkich formacjach (nie używali go np. kirasjerzy).
Tradycję tę kontynuowano w armii Królestwa Polskiego (1815-30) i oczywiście powstania Listopadowego 1830-1 r. Otrzymał on wtedy symetryczny, zwarty rysunek który zachował do dnia dzisiejszego. Srebrny orzeł o szeroko rozpostartych skrzydłach w zamkniętej królewskiej koronie posadowiony został na obłej tarczy amazonek zwanej peltą. Pojawiała się ona już w poprzednim okresie, jednak teraz została połączona z nim na stałe. Wzdłuż jej brzegów został umieszczony szeroki pas z tak zwanymi gwoździami. Jego wywinięte końce dodatkowo udekorowano czterolistnymi różyczkami umieszczonymi w kolistych polach. Na środku tarczy umieszczano zwykle numer pułku lub innych charakterystyczny emblemat.

Prezentowany orzeł, sądząc po numerze, noszony był w 2 pułku Mazurów – regimencie kawalerii sformowanym już w trakcie powstania z ochotników. Wykonany jest z dość niestarannie z cienkiej, tłoczonej blachy. W odróżnieniu od orłów regularnego wojska umieszczono na nim „Mazury” i wyciętą z blachy cyfrę „2” pozwalający zidentyfikować jednostkę. Jego prymitywne wykonanie wiele mówi o warunkach produkcji wojennej czasów powstania. Prezentowany zabytek jest jedną z najstarszych pamiątek Muzeum Wojska Polskiego. Zakupiony został do zbiorów narodowych w 1916 r., a w 1920 r. do utworzonego wtedy Muzeum Wojska.

Wysokość: 16 cm.
Szerokość: 12 cm.

Marcin Ochman

Zobacz także:

[word=Orzeł na czapkę 1 pułku strzelców pieszych lub 1 pułku piechoty z okresu Królestwa Polskiego.] Orzeł na czapkę 1 pułku strzelców pieszych lub 1 pułku piechoty z okresu Królestwa Polskiego.[/word]
[word=Orzeł na czapkę Batalionu Saperów z okresu Królestwa Polskiego.] Orzeł na czapkę Batalionu Saperów z okresu Królestwa Polskiego. [/word]
[word=Orzeł na czapkę Korpusu Inwalidów z okresu Królestw Kongresowego.] Orzeł na czapkę Korpusu Inwalidów z okresu Królestw Kongresowego. [/word]
[word=Orzeł na czapkę Korpusu Weteranów z okresu Królestwa Polskiego i powstania Listopadowego.] Orzeł na czapkę Korpusu Weteranów z okresu Królestwa Polskiego i powstania Listopadowego.[/word]
[word=Orzeł strzelecki] Orzeł strzelecki [/word]