Halabarda gwardii Jana Kazimierza Wazy z 1652 roku

W 1650 roku regiment gwardii królewskiej włączony został do sił regularnych, tzw. komputu. Brał udział w działaniach przeciwko Bohdanowi Chmielnickiemu w bitwie pod Beresteczkiem 1651 roku. Następną ważniejszą kampanią w której został zaangażowany regiment gwardii była kampanii zimowa 1655 roku na Litwie przeciwko wojskom Moskiewskim. Zakończyła się dużymi stratami przy oblężeniach Mohylewa oraz Nowego Bychowa. Regiment nie był przygotowany do prowadzenia działań zima, a dodatkowo sytuację komplikowała kłótnia na linii Jan Kazimierz – Janusz Radziwiłł, hetman wielki litewski oraz popierającym stronnictwo dworskie hetmanem polnym litewskim i podskarbim litewskim w jednej osobie, Wincentym Korwinem Gosiewskim. W 1655 roku rozpoczęła się kolejna wojna, tym razem ze Szwecją. Regiment gwardii został zagarnięty przez Szwedów, a żołnierze wchodzący w jego skład wcieleni do oddziałów szwedzkich. Formalne odtworzony został dopiero w 1659 roku, ale już w roku 1658 w jego skład weszły wyprawy łanowe między innymi z województwa ruskiego. Jednym z dowódców którego nazwisko pojawia się przy gwardii królewskiej jest Wilhelm Butler, który pod koniec wojny ze Szwecją dowodził dwoma lejbkompaniami. Do 1655 roku dowódcą gwardii był Fromhold von Ludingshausen Wolff, następnie objął ponownie tę funkcję od roku 1658.

Halabarda, broń drzewcowa, dwuręczna, używana bojowo od XIII do XV wieku. Od XVI wieku używana już tylko przez oddziały straży przybocznej jako broń reprezentacyjna. Poniżej opisywany egzemplarz najprawdopodobniej należał do gwardii przybocznej Jana Kazimierza (1648 – 1668), którego dowódcą był Fromhold von Ludingshausen Wolff. Istnieje też możliwość, że należała do halabardników i trębaczy pozostawianych w Zamku Królewskim w Warszawie do jego ochrony, jako siedziby królewskiej. Składa się z żeleźca, tulei oraz drzewca. Żeleźce złożone jest z jednosiecznego grotu przypominającego tasak – fragment górny ułamany – o płaskim grocie długości 49 cm z osią biegnącą przez środek. Na dolnej części grotu wytrawiony napis po łacinie :

IOANNES CASIMIR[us] D.[ei] G.[ratia] POLONIAE ET SUECIAE REX 1652
Jan Kazimierz z bożej łaski król Polski i Szwecji, 1652

Do dolnej części grotu dołączony jest z jednej strony topór stylizowany na kwiat lilii, natomiast z drugiej strony znajduje się hak zagięty w dół. Przez środek topora oraz haka biegnie ość. Żeleźce osadzone jest na drzewcu za pomocą ośmiograniastej tulei, która dodatkowo posiada profilowany pierścień. Do tulei dołączone są wąsy, które przymocowane są do drzewca przy pomocy gwoździ.

Jarosław Godlewski

Skip to content