Działo kolejowe „Dora” było jedną z tajnych broni III Rzeszy, największym działem kolejowym, jakie kiedykolwiek powstało w historii. Prace nad tą bronią rozpoczęto w Niemczech w 1937 r. na zlecenie Urzędu Uzbrojenia Wojsk Lądowych. Zadanie skonstruowania działa, którego pociski miały przebijać ściany żelbetonowe grubości kilku m i płyty pancerne o grubości 1 m, powierzono firmie Krupp. Gorącym orędownikiem jego budowy był sam Adolf Hitler, określający broń „Pogromcą Linii Maginota”. Problemy natury technologicznej, szczególnie związane z wykuciem i obróbką lufy działa, spowodowały znaczne opóźnienia. Nierealne stało się dotrzymanie pierwotnego terminu zakończenia prac – na wiosnę 1940 r. Prace nad lufą działa dobiegły końca dopiero latem 1941 r. 25 listopada tego roku na poligonie w Rügenwalde (Darłowo) w pełni ukończone działo oddało swój pierwszy wystrzał. Kierownictwo firmy Krupp dla uczczenia Gustawa Kruppa nadało broni nazwę „Gustav Gerät”.
W styczniu 1942 r. sformowano 672. dywizjon artylerii kolejowej, który został uzbrojony w działo kal. 800 mm. Żołnierze ochrzcili broń nową nazwą „Dora”. Działo o masie całkowitej 1350 t (!) było transportowane na miejsce przewidzianej akcji bojowej drogą kolejową, po uprzednim demontażu. Osobno przewożono zamek, wewnętrzną wkładkę lufy, płaszcz, kołyskę i łoże górne. Na stanowisku ogniowym „Dora” poruszała się po dwóch równoległych do siebie torach kolejowych, przechodzących w pewnym momencie w zakręt. Ponieważ boczne ruch luf nie były możliwe, działo kierowano na cel przetaczając je po zakręcie torów aż do uzyskania odpowiedniego położenia.
Chrztem bojowym monstrualnego działa był udział w operacji „Störfang” – szturmie Sewastopola w czerwcu 1942 r. Stanowisko ogniowe „Dory” pod Sewastopolem znajdowało się 2 km na południe od miejscowości Bachczysaraj. Prace związane z jego przygotowaniem trwały 4 tygodnie. 26 maja działo skierowano na stanowisko i rozpoczęto jego montaż. Od 5 do 17 czerwca wystrzelono w kierunku sowieckich umocnień 48 granatów przeciwpancernych, a pod koniec miesiąca dodatkowo 5 granatów burzących. Największym sukcesem było zniszczenie składów amunicji, ukrytych 30 m pod ziemią w rejonie Zatoki Północnej. Jednak ogólnie rezultaty ostrzału rozczarowały. Wielki rozrzut pocisków uniemożliwiał celne, punkowe niszczenie wybranych żelbetonowych umocnień.
Ostrzał Sewastopola okazał się jedyną akcja bojową „Dory” w latach II wojny światowej. Drugie działo kal. 800 mm, ukończone na początku 1943 r. i noszące nazwę „Schwerer Gustav 2”, również nie oddało już strzału do nieprzyjacielskich obiektów. Rozwój techniki rakietowej spowodował, że ogromne, łatwe do zlokalizowania i zniszczenia przez lotnictwo działa kolejowe, okazały się w końcowych latach II wojny światowej anachronizmem i zasługiwały tylko na miano kosztownej ciekawostki technicznej.
[b]Dane taktyczno-techniczne działa kolejowego „Dora”:[/b]
kaliber: 800 mm; długość lufy: 32,48 m; masa granatu ppanc.: 7,1 t; masa ładunku wybuchowego: 250 kg; prędkość początkowa pocisku: 720 m/s; donośność maksymalna granatu ppanc.: 38 km; zdolność przebijania ścian żelbetonowych o grubości 8 m; szybkostrzelność: 3 strz./godz.; masa całkowita działa: 1350 t; obsługa: 500 ludzi.
[b]Pocisk kal. 800 mm w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego[/b]
Korpus granatu przeciwpancernego bez czepca balistycznego, eksponowany obecnie na wystawie plenerowej w Al. Jerozolimskich, został odnaleziony po wojnie na terenie byłego niemieckiego poligonu artyleryjskiego w Darłowie.
Mariusz Skotnicki
