Czołg średni „Grizzly”, jest licencyjną, kanadyjską wersją słynnego amerykańskiego czołgu M4 Sherman. Decyzję o ich produkcji w Kanadzie podjęto we wrześniu 1942 r. Wybrano w tym celu wersję M4A1, która była wytwarzana masowo przez Amerykanów już od lutego tego roku. Producentem w Kanadzie została firma Montreal Locomotive Works, która miała odpowiednie doświadczenie w produkcji pojazdów pancernych. Ponieważ nie chciano gwałtownie przerywać budowy powstających tam czołgów „Ram” II, i tym samym zmarnować przygotowanych już do montażu elementów konstrukcyjnych, produkcja kanadyjskiego Shermana ruszyła dopiero w sierpniu 1943 r. Czołg otrzymał nazwę „Grizzly” I, a jedynymi zmianami w stosunku do M4A1 było: brytyjskie wyposażenie zewnętrzne (narzędzia, gaśnice, apteczka itp.) i pojemnik z tyłu wieży (ewentualnie także z tyłu kadłuba), brytyjska radiostacja No.19 oraz miotacz 2-calowych granatów dymnych w stropie wieży (szybko zaadoptowany także przez Amerykanów jako standardowe wyposażenie). Niektóre wozy „Grizzly” wyposażono w kanadyjskie gąsienice o większej podziałce, drobniejszych i liczniejszych ogniwach. Wymagały one montowania zamiast standardowych 13-zębnych, specjalnych 17-zębnych kół napędowych. Produkcję „Grizzly” zakończono już w grudniu 1943 r. po wyprodukowaniu zaledwie 188 czołgów. Stało się tak głównie z uwagi na fakt, że masowa produkcja Shermanów w St. Zjednoczonych pokrywała już wówczas w całości zapotrzebowanie wojsk alianckich na ten typ czołgu. Kanadyjskie Shermany nie trafiły na europejskie pola bitewne i były wykorzystywane tylko do szkolenia. Po zakończeniu II wojnie światowej 55 czołgów „Grizzly” sprzedano do Portugalii.

[b]Podstawowe dane taktyczno-techniczne czołgu średniego „Grizzly” Mk I:[/b]

masa: 30 t; długość / szerokość / wysokość: 5,81 / 2,62 / 2,99 m; silnik: Continental R975, gaźnikowy, o mocy 400 KM; maks. grubość opancerzenia: 75 mm; uzbrojenie: 1 armata M3 kal. 75 mm i 2 km kal. 7,62 mm; prędkość maksymalna: 39 km/godz.; zasięg: 160 km: załoga: 5 ludzi.

[b]Czołg średni „Grizzly” Mk I w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego[/b]

Czołg „Grizzly” Mk I (nr seryjny 160252, nr kadłuba 59) warszawskie muzeum pozyskało do swoich zbiorów w 1985 r. Na początku tego roku brytyjska firma „Bonaventure International” zaoferowała Centralnemu Zarządowi Inżynierii Ministerstwa Handlu Zagranicznego, w rozliczeniu kompensacyjnym za dostawy z Polski, broń z lat II wojny światowej. Jednym z zaoferowanych obiektów był sprawny technicznie kanadyjski czołg średni „Grizzly”. Mimo że ten typ wozu bojowego nie był stosowany w Polskich Siłach Zbrojnych, to z uwagi na podobieństwo do Shermanów używanych w polskich jednostkach pancernych uznano, że nadaje się on do celów ekspozycyjnych w Muzeum Wojska Polskiego.
Egzemplarz „Grizzly’ego”, który trafił do zbiorów Muzeum Wojska Polskiego miał zamontowane oryginalne działo kal. 75 mm z celownikiem i zamkiem, atrapy broni maszynowej, a także był wyposażony w komplet peryskopów i sprzęt saperski. Został on zmodyfikowany (zapewne pod koniec wojny lub już po niej) – otrzymał wówczas właz dowódcy z nową wieżyczką obserwacyjną, nowy maszt pod karabin plot na wieży oraz pojemnik z tyłu wieży, innego kształtu niż standardowy brytyjski. Czołg przewieziono do Polski drogą morską, a w ekspozycji Muzeum Wojska Polskiego znalazł się on w końcu listopada 1985 r.

Mariusz Skotnicki