Utworzona w 1776 roku mocą decyzji sejmowych Kawaleria Narodowa była kontynuatorką tradycji chorągwi husarskich i pancernych. Po swoich wielkich poprzedniczkach przejęła barwy mundurów i typy wyposażenia, min. rzędy i oporządzenie jeździeckie. Zwyczajowe barwy i formy zostały ostatecznie skodyfikowane i dokładnie określone w szczegółach dopiero w 1785 roku w: PRZEPISE UBIORU DLA BRYGAD KAWALERYI NARODOWEY, Y PUŁKOW PRZEDNIY STRAŻY, WOYSKA OBOYGA NARODOW, PRZEZ DEPARTAMENT WOYSKOWY w Roku 1785. Przy układaniu Regulaminu USTANOWIONYM.
Przepis z 1785 roku zakładał, że oporządzenie jeździeckie towarzysza Kawalerii Narodowej będzie identyczne z oporządzeniem pocztowego, a różnice to: klamerki i okucia srebrne (posrebrzane), a na Litwie pozłacane, zamiast pobielanych, czaprak i z kapami na olstra i frędzlami. Ozdobione 7,5 cm karmazynową i 2,5cm białą listwą w odległości 2,5cm od frędzli. Czapraki miały mieć naszyte na kapach podobne listewki oraz karmazynowe Reksyny (cyfry królewskie czyli królewskie monogramy), a na tylnych rogach, podobnie jak u pocztowych miały być Orły lub Pogonie także z karmazynowymi reksynami.
W zbiorach naszego Muzeum zachowały się aż cztery czapraki Kawalerii Narodowej, w tym dwa, towarzysza i oficera wg. Przepisu z1785 r. Mają one kształt prostokątny i każdy z nich ma innego koloru frędzle (karmazynowe towarzysz i białe-srebrne oficer).
[i]Czapraki wg przepisu z 1791 roku to zapewne czpraki: figurujący jako pułkownika KN WXL z 1789 nr inw.2048 (bez frędzli ale z nakładanymi metalowymi ozdobami w postaci Pogoni i Rexyny), oraz Towarzysza KN nr inw. 24607 (bez frędzli ale z aplikacjami -Orłami i Rexynami)[/i]
Warto w tym miejscu wspomnieć jeszcze o zachowanych w naszych zbiorach przedmiotach pochodzących z tego okresu i zgodnych z tym przepisem: W Muzeum Wojsk Polskiego znajduje się para olster z czerwonej skóry pasujących do opisu podanego w PRZEPIS UBIORU …, a także zespól Orłów i Reksyn haftowanych srebrem .
W zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie zachowała się piękna ozdoba umieszczona według Przepisu z przodu na podpiersieniu, ma ona formę wieńca laurowego z wstawionym srebrnym orłem z herbem królewskim – ciołkiem na piersiach.
Bibliografia:
• PRZEPIS UBIORU DLA BRYGAD KAWALERYI NARODOWEY, Y PUŁKOW PRZEDNIY STRAŻY, WOYSKA OBOYGA NARODOW, PRZEZ DEPARTAMENT WOYSKOWY w Roku 1785. Przy układaniu Regulaminu USTANOWIONY,
• Praca Zbiorowa, KATALOG ZBIORÓW WIEK XVIII, Wyd. MON, Warszawa 1960r.
• Gepner S., Czaprak kawaleryjski [w:] BROŃ I BARWA Nr.7 str.143-145, Warszawa 1937r.

Piotr Zalewski