Chorągiew piechoty szefostwa Stanisława Denhoffa, Hetmana polnego litewskiego

Chorągiew piechoty regimentu buławy polnej Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1718 roku ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego. W tamtym okresie symbolem jaki przysługiwał hetmanom były dwie skrzyżowane buławy. Ewoluował następnie w herb wyglądający podobnie. Wykorzystywany przy pieczętowaniu listów, ale również jako symbol pojawiał się na chorągwiach jednostek, których nominalnym szefem był hetman, czy to wielki, czy polny. Przykładem takiego wykorzystania herbu hetmańskiego może być właśnie chorągiew Stanisława Ernesta Denhoffa (ur. ok. 1673 zm. 1728), hetmana polnego litewskiego w latach 1709 – 1728, z roku 1718. Regiment jego szefostwa zgodnie z założeniami sejmu z 1717 roku liczył 425 porcji, a według tradycji regiment ten nosił nazwę „buławy polnej”.
Stanisław Ernest Denhoff urodził się w 1673 roku. Kształcił się zagranica jak i w Polsce. W wieku 26 lat, 1.X.1697 roku otrzymał nominację na Wielkiego Łowczego Litewskiego, brał udział w sejmach, jednakże wkrótce wyjechał do Francji. Po powrocie, 22 sierpnia 1702 roku stanął na czele konfederacji sandomierskiej popierającej Augusta II Mocnego. Nominalnie sprawował szefostwo nad chorągwią pancerną liczącą 60 koni wchodzącej w skład grupy regimentarza Marcina Cieńskiego, stolnika Racławskiego. Już wkrótce otrzymał kolejne prestiżowe stanowisko w postaci miecznikostwa wielkiego koronnego (czerwiec 1704 roku). Przy tworzeniu nowego komputu wojska w grudniu 1704 roku dowodził już pułkiem w skład którego wchodziła jedna chorągiew husarska oraz 8 pancernych o łącznym stanie 730 koni. Dodatkowo był szefem trzech chorągwi dragońskich liczących 300 porcji oraz regimentu piechoty w sile 750 porcji. Chciał przeszkodzić w koronacji Stanisława Leszczyńskiego, wobec tego wraz z kilkoma stronnikami Augusta II w dniu 31 lipca 1705 roku stoczył bitwie ze Szwedami pod Warszawą. Rok później wziął udział w bratobójczej bitwie kaliskiej stoczonej 29 października 1706 roku. Natomiast w lipcu 1707 roku widzimy go podczas zjazdu w Warszawie z wysłannikami cara, księcia Rakoczego oraz z Sieniawskim omawiającego powrót Augusta II do Rzeczypospolitej. Za swoje usługi oddane Augustowi II dnia 5 listopada 1709 roku otrzymał nominację na hetmana polnego litewskiego. Jako hetman litewski ale zarazem także miecznik wielki koronny posiadał wojska pod swoim dowództwem w kompucie koronnym ustalonym na radzie w Warszawie w 1710 roku. W skład jednostek wchodzących pod jego szefostwo znajdował się pułk jazdy autoramentu narodowego w sile dwóch chorągwi husarskich i czterech pancernych o stanie 230 koni oraz regiment dragonii liczący 600 koni, a także regiment piechoty liczący 516 porcji. Po reformach w 1711 roku dowodził regimentem dragonii w sile 600 ludzi oraz regimentem piechoty liczącym 480 porcji. Od sejmu niemego z 1717 roku Stanisław Denhoff oddala się od stronnictwa saskiego, szczególnie po tym, jak zostaje ograniczona władza hetmanów a dowództwo nad autoramentem cudzoziemskim otrzymuje Jakub Henryk Fleming. W 1721 roku otrzymuje godność wojewody połockiego, a 2 sierpnia 1728 roku umiera w Gdańsku.
Bławat chorągwi o wymiarach 99 cm na 104 cm wykonany z ciemnozielonego adamaszku. Na chorągwi tegoż oddziału na jednej stronie płatu widnieje wizerunek Matki Boskiej otoczonej gwiazdami, a nad nimi napis po łacinie SUB TUUM PRAESIDIUM CONFUGIMUS (pod twoją obronę oddajemy się). W rogach umieszczone złote monogramy SDVDG (Stanisław Denhoff Vice Dux Generalia – Stanisław Denhoff hetman polny). Nad monogramami umieszczona korona szlachecka pięciopałkowa. Na drugiej stronie płatu namalowano herb Wettinów – Rautenkranzwappen, a obok herb Litwy – pogoń. Pod monogramami w rogach umieszczony element w postaci herbu Denhoffów – „Dzik” w złotym obramowaniu, a dokładniej głowa dzika.

Chorągiew rewindykowana z Muzeum Artylerii w Petersburgu w 1934 roku, zgodnie z ustaleniami traktatu ryskiego z 1921 roku.
Jarosław Godlewski

Skip to content