Trzy berdysze typu moskiewskiego używane w XVI i XVII wieku przez oddziały strzelców

Od lewej:

Oksza wąska, długości 53 cm, z częścią górną wygiętą ku tyłowi i zakończoną ostrym szpicem. Osadzona na drzewcu za pomocą tulei/obucha oraz dolnego, płaskiego końca przytwierdzonego rzemieniem. Wzdłuż grzbietu okszy znajduje się 37 otworów. Drzewce szersze na wysokości okszy.

Długość berdysza – 146 cm

Oksza wąska, długości 76 cm, z częścią górną wygiętą ku tyłowi i zakończoną ostrym szpicem. Osadzona na drzewcu za pomocą tulei/obucha oraz dolnym, płaskim końcem przytwierdzonym jednym nitem. Wzdłuż grzbietu okszy znajduje się 36 otworów. Drzewce szersze na wysokości okszy, wzmocnione trzema żelaznymi listwami przytwierdzonymi 17 mosiężnymi nitami każda. Dolny koniec drzewca zakończony mosiężnym okuciem z kolcem.

Długość berdysza – 168 cm

Oksza wąska, długości 63 cm, z częścią górną wygiętą ku tyłowi i zakończoną ostrym szpicem. Osadzona na drzewcu za pomocą tulei/obucha oraz dolnego, rozklepanego końca przytwierdzonego nitem. Wzdłuż grzbietu okszy znajduje się 37 otworów. Drzewce szersze na wysokości okszy.

Długość berdysza – 181 cm

Berdysze znajdowały się na uzbrojeniu oddziałów strzelców. Formacja ta utworzona została w XVI wieku przez Iwana Groźnego i do połowy siedemnastego stulecia była najwartościowszym elementem składowym moskiewskiej armii. Podstawowe uzbrojenie stanowiła długa broń palna – muszkiety oraz rusznice. W zwarciu strzelcy posługiwali się berdyszami Zadawano nimi potężne uderzenia znad głowy, poza tym istniała możliwość pchnięcia. Moskiewscy piechurzy potrafili się skutecznie bronić berdyszami nawet przed atakującą jazdą, co znajduje potwierdzenie m.in. w polskich pamiętnikach z XVII wieku. Berdysz służył również do oparcia długiej broni palnej, dlatego też strzelcy nie używali forkietów, jak zachodnioeuropejscy muszkieterzy. W czasie marszu berdysz zawieszano przez ramię na skórzanym pasku.

Michał Mackiewicz