Bagnet – krótka broń sieczna, zbliżona kształtem do noża lub puginału, przeznaczony kłucia rzadziej do cięcia, mocowana u wylotu lufy karabinu. Nazwa bagnet, po francusku baїonette, wywodzi się od miasta Bayonne w południowo-zachodniej Francji, gdzie wytwarzano pierwsze bagnety. Pierwsze bagnety pojawiły się w armii francuskiej w połowie XVII wieku za sprawą markiza de Puysegur’a, dowódcy garnizonu w Ypres, który rozkazał dowodzonym przez siebie muszkieterom osadzić złamane piki w lufach muszkietów dla obrony przed nieprzyjacielską kawalerią. W XVI i XVII wieku piechota dzieliła się na pikinierów posiadających półzbroje i uzbrojonych w długie piki oraz muszkieterów nie posiadających przeważnie uzbrojenia ochronnego ale broń palną – muszkiety. Pikinierzy mieli za zadanie osłaniać muszkieterów przed jazdą przeciwnika. Niewielka szybkostrzelność muszkietów, ich duża waga oraz zasada oddawania ognia salwami powodowały, że oddziały piechoty były ustawiane w szyki złożone z kilku szeregów i stosowały taktykę zwaną kontrmarszem. Taktyka ta polegała na tym, że po oddaniu strzału pierwszy szereg przemieszczał się na koniec szyku w celu nabicia broni, dając jednocześnie miejsce do oddania strzału dla drugiego szeregu. Stosunek liczby pikinierów do muszkieterów zmieniał się z biegiem czasu na korzyść muszkieterów, zaś z chwilą wprowadzenia w piechocie pod koniec wieku XVII karabinów skałkowych z bagnetem, podział na muszkieterów i pikinierów znikł.
Pierwszym typem bagnetu używanym w wojsku był bagnet szpuntowy. Miał on długą, zazwyczaj dwusieczną głownię, kształtem przypominającą miecz lub nóż. Rękojeść była drewniana przypominająca kołek-szpunt, którą wsadzano w lufę muszkietu, stąd jego nazwa.
Pod koniec XVII wieku nastąpił wyraźny postęp w dziedzinie broni palnej. Efektem tego było zastąpienie ciężkiego muszkietu lontowego przez lżejszy karabin skałkowy. Masa nowej broni zmniejszyła się o połowę przez co możliwe było celowanie i oddawanie ognia bez użycia podpórki-forkietu. Jako pierwsza zdecydowała się wyposażyć w nową broń swoje oddziały piechoty Francja. Wkrótce później w jej ślady poszły inne państwa europejskie. Karabin skałkowy wyposażony w bagnet tulejowy pozwalał na prowadzenie ognia bez potrzeby zdejmowania bagnetu z karabinu. Zmieniła się taktyka wojska i wzrosła liczebność armii. Podstawowym ugrupowaniem bojowym piechoty w XVIII wieku staje się rozwinięta linia uszykowana w trzy-cztery szeregi. Nabijanie broni i oddanie salwy odbywa się wyłącznie na komendę. Atak na bagnety odbywał się zwykłym krokiem, bez rozpędu. W celu odparcia szarży kawalerii, piechota formowała czworoboki broniąc się ogniem karabinowym i bagnetami. Osiemnastowieczne bagnety tulejowe miały zazwyczaj głownie trójgraniaste, przeznaczone głównie do kłucia. Tuleja bagnetu posiadała wycięcie w kształcie litery L lub Z, za pomocą którego nasuwano bagnet na muszkę lub specjalny trzpień umieszczony pod lufą karabinu. Mocowanie to przeciwdziałało zerwaniu bagnetu w czasie walki. W latach 70-tych XVIII wieku we Francji udoskonalono ten typ bagnetu wprowadzając przy tulei ruchomy pierścień zaciskowy. Takie rozwiązanie znalazło naśladownictwo w innych państwa europejskich.
W latach 40-tych XIX wieku nastąpił dalszy rozwój broni palnej. Karabin skałkowy został zastąpiony przez szybszy w obsłudze i bardziej niezawodny karabin kapiszonowy. Wraz z pojawieniem się nowego typu karabinu wprowadzony został nowy typ bagnetu. Nowe bagnety mocowane były na karabinie za pomocą sprężyny blokady umieszczonej w głowicy rękojeści oraz pierścienia w jelcu. Grzbiet rękojeści posiadał frezowany rowek, w który wchodził odpowiednio wyprofilowany czop umieszczony pod lufą karabinu. Długość bagnetów została zwiększona i osiągnęła niekiedy 700 mm co spowodowało wyeliminowanie z bocznej broni siecznej tasaków (półszabel). Coraz częściej w bagnetach zaczęły się pojawiać głownie nożowe, wypierając stopniowo stosowane do tej pory głownie kłujne, występujące najszerzej w bagnetach tulejowych. Głownie nożowe zaczęły przybierać różne kształty takie jak: maczeta, jatagan czy pałasz.
Lata 60-te XIX wieku to kolejny etap rozwoju broni palnej. Karabiny z zamkiem kapiszonowym zostały zastąpione bronią odtylcową (iglicową), która zwiększyła szybkostrzelność. Nową broń nie trzeba było już ładować odprzodowo w pozycji stojącej. Umożliwiło to dowolne kształtowanie głowni bagnetu, który już nie przeszkadzał w czasie nabijania. Pojawiły się nowe konstrukcje bagnetów charakteryzujące się rozmaitymi kształtami i długością głowni. Coraz śmielej zaczęły być używane bagnety głowniami krótszymi, których długość nie przekraczała 300 mm. Taki bagnet był bardziej poręczny oraz umożliwiła prowadzenie ognia z wykorzystaniem warunków naturalnych w pozycji leżącej lub klęczącej. Większość głowni bagnetów z tego okresu miała głownie nożowe, jedynie Francja i Rosja pozostały przy głowniach kłujnych.
W drugiej połowie XIX wieku zostały podjęte starania w celu połączenia funkcji bojowej bagnetu z funkcją praktyczną jako narzędzia pracy. W oddziałach technicznych, głównie saperów i artylerii, bagnety zaopatrzone zostały w głownie, których grzbiet został nacięty w dwa rzędy zębów. Takie bagnety wprowadzono do służby w Niemczech, Anglii, Szwajcarii i Belgii. W pierwszych latach I wojny światowej dużą ilość tego typu bagnetów stosowali Niemcy, ale w 1918 roku cesarskie Ministerstwo Wojny nakazało usunięcie piły z bagnetów, gdyż w coraz częstszych meldunkach pojawiały się informacje o nie braniu przez Francuzów jeńców niemieckich do niewoli, którzy posiadali takowe bagnety.
Działania pozycyjne podczas I wojny światowej wymusiły na wojsku skrócenie bagnetów. Rozwój broni palnej, wprowadzenie do uzbrojenia karabinów maszynowych, zmasowanie ognia artyleryjskiego spowodował stosowanie naturalnych i sztucznych ukryć. Używanie karabinów z długim bagnetem w ciasnych transzejach było utrudnione, dlatego coraz częściej zaczęto przerabiać je na noże szturmowe.
Przedłużająca się wojna spowodowała wyczerpanie zasobów materiałowych państw centralnych. Przejawem tego było wprowadzenie w Niemczech i Austro-Węgrzech tzw. bagnetów zastępczych. Założeniem konstrukcyjnym bagnetu zastępczego było maksymalne uproszczenie technologii wykonania, tak aby mogły być one szybko i w dużych ilościach produkowane w małych warsztatach przez niewykwalifikowaną siłę roboczą. Były to zazwyczaj mocno uproszczone wersje stosowanych dotychczas bagnetów. Do grupy bagnetów zastępczych zaliczały się także bagnety zdobyczne, które odpowiednio przystosowywano do używanej broni palnej.
W okresie międzywojennym i w czasie II wojny światowej nastąpił zastój w rozwoju bagnetów, zaznaczyła się jedynie tendencja do dalszego skracania tej broni. Spowodowane to było z rozwojem wojsk zmotoryzowanych i powietrzno-desantowych, które coraz częściej zmuszone były używać w walce pistoletów maszynowych, zaś większość pistoletów maszynowych zaprojektowana została tak, że nie przewidziano użycia w nich bagnety.
Wprowadzenie po II wojnie światowej do uzbrojenia wielu armiach na świecie krótkich karabinków automatycznych spowodowało, że bagnet znalazł zastosowanie jako krótki nóż bojowy osadzany na lufie, wykorzystywany podczas działań skrytych prowadzonych przez oddziały specjalne. Mimo niewielkich szans użycia bagnetu we współczesnych działaniach bojowych, nadal szkoli się żołnierzy w walce wręcz z użyciem bagnetu.

Piotr Dąbrowski