Armata ppanc. kal. 37 mm 21. z Warszawskiego Pułku Piechoty „Dzieci Warszawy” wz. 36, o numerze fabrycznym nr 1167, wyprodukowana w 1938 r. przez zakłady Stowarzyszenia Mechaników Polskich z Ameryki w Pruszkowie. Działo to zostało zakupione ze składek społecznych, zebranych przez Farmację Polską, i przekazane w darze 18 czerwca 1939 r. 21. Warszawskiemu Pułkowi Piechoty. W składzie kompanii ppanc. pułku armata brała czynny udział w obronie stolicy we wrześniu 1939 r. Po kapitulacji, jeszcze przed wkroczeniem wojsk niemieckich do Warszawy, znaczną ilość broni ukryto w pobliżu jeziorka Kamionkowskiego na Grochowie. Z wspomnień por. Mariana Kamińskiego, dowódcy kompanii przeciwpancernej: „Dobieram grupę żołnierzy, z którymi topię w jeziorze obok Parku Skaryszewskiego 3 działka przeciwpancerne wraz z jaszczami pełnymi amunicji, 2 dalsze działka zakopujemy w rowie łącznikowym i maskujemy ziemią.” Już w końcu lat 50. z inicjatywy Muzeum WP rozpoczęto w tej okolicy poszukiwania przeciwpancernych Boforsów. Były one jednak początkowo nieudane. Dopiero latem 1964 r. w czasie prac ziemnych natrafiono przypadkowo na armatę ppanc. kal. 37 mm i przetransportowano ją do Muzeum WP.

Armata ppanc. kal. 37 mm wz. 36 o numerze fabrycznym nr 470, wyprodukowana w 1936 r. przez zakłady Stowarzyszenia Mechaników Polskich z Ameryki w Pruszkowie. Działo zostało użyte w obronie Warszawy we wrześniu 1939 r. Wykopano je z ziemi w czasie prac budowlanych przy ulicy Międzynarodowej na Saskiej Kępie i przekazano do zbiorów Muzeum WP jesienią 1975 r.

Armata ppanc. kal. 37 mm wz. 36 z 79. Pułku Piechoty, o numerze fabrycznym nr 137, wyprodukowana w 1937 r. przez szwedzką firmę Bofors. Działo to zostało użyte w obronie Warszawy na Bródnie we wrześniu 1939 r. przez żołnierzy kompanii ppanc. kpt. Stanisława Grudzińskiego, wchodzącej w skład 79. PP. 12 września pułk, po walkach w rejonie Mławy, wkroczył do stolicy i zajął obronę odcinka „Golędzinów”. 1. pluton kompanii ppanc., dowodzony przez por. Kazimierza Rachwała, otrzymał zadanie wsparcia obrony 3. batalionu piechoty. 17 września, w czasie nalotu niemieckich samolotów, w bezpośredniej bliskości stanowiska ogniowego jednego z trzech przeciwpancernych Boforsów plutonu wybuchła bomba lotnicza. Jej odłamki śmiertelnie raniły dowódcę plutonu i kilku żołnierzy z obsługi armaty. Masy ziemi wyrzucone w powietrze w wyniku eksplozji bomby zasypały okopane stanowisko Boforsa. Ciało por. Rachwała zostało zabrane z pobojowiska i pochowane początkowo na terenie dowództwa 79. PP w Golędzinowie, skąd w 1945 r. po ekshumacji zostało przeniesione na Cmentarz Wojskowy na Powązkach. Armatę odnaleziono kilkadziesiąt lat później, 5 września 1979 r., w czasie prac ziemnych na budowie szpitala Bródnowskiego, w pobliżu ulicy Bolivara. Cenne znalezisko przekazano do zbiorów Muzeum WP. Ponieważ armata była załadowana – w komorze nabojowej znajdował się pocisk – przed rozpoczęciem zabiegów konserwatorskich musiano przewieźć ja do WITU w Zielonce, gdzie szczęśliwie udało się rozładować działo.

Mariusz Skotnicki
Zobacz także:
[word=Armata przeciwpancerna wz. 36 kal. 37 mm]Armata przeciwpancerna wz. 36 kal. 37 mm[/word]
[word=Przodek armaty przeciwpancernej wz. 36]Przodek armaty przeciwpancernej wz. 36[/word]