Armaty wz. 1931/37 zostały skonstruowane w ZSRR poprzez osadzenie lufy armaty wz. 31 na łożu haubicoarmaty wz. 1937. Pierwsze egzemplarze wykonano w fabryce Nr 172. We wrześniu-październiku 1938 r. przeprowadzono z nimi próby poligonowe. Ich rezultaty uznano za zadowalające i już w kwietniu 1939 r. nowe armaty przyjęto oficjalnie do uzbrojenia Armii Czerwonej. Działa tego typu przydzielano do jednostek artylerii korpuśnej i armijnej oraz jednostek Odwodu Naczelnego Dowództwa. Wykorzystywano je głównie do niszczenia umocnień, stanowisk artyleryjskich oraz zgrupowań wojsk przeciwnika. W latach 1941-1946 jedynym zakładem produkującym armaty wz. 1931/37 była fabryka nr 172, powstało tam wówczas ponad 1800 dział tego typu.
Armata wz. 1931/37 miała lufę gwintowaną jednolitą lub z rurą rdzeniową wymienną. Lufa nie miała hamulca wylotowego. Otwór wlotowy przewodu lufy zamknięty zamkiem śrubowo-zawiasowym, otwieranym i zamykanym ręcznie. Wystrzał dokonywał się przez odciągnięcie kurka za pomocą sznura. Do wyrzucenia łuski z komory ładunkowej lufy po wystrzale służy wyrzutnik, umieszczony w wyżłobieniu nasady zamkowej i działający w momencie otwierania zamka. Oporopowrotnik składający się z hydraulicznego opornika i hydropneumatycznego powrotnika umieszczony został w kołysce łoża górnego. Zastosowano łoże dolne typu rozporowego z dwoma rozstawnymi ogonami z lemieszami. Podwozie resorowane (resor blokowany na czas strzelania za pomocą śrubowego rygla), koła odlewane stalowe, podwójne, początkowo z bandażami gumowymi, później z oponami wypełnionymi masą gąbczastą. W dziale montowano dwuczęściową, stalową tarczę ochronną. Stosowano celownik dwóch rodzajów: z półzależną i niezależną linią celowania. Do strzelania wykorzystywano naboje składane z pociskami odłamkowo-burzącymi, przeciwpancernymi i przeciwbetonowymi.
W latach 1943-45 armaty wz. 1931/37 znajdowały się w uzbrojeniu 1. Warszawskiej Brygady Artylerii Ciężkiej im. Józefa Bema. W jej trzech dywizjonach było w sumie 36 armat kal. 122 mm. Brygada wchodziła w skład 1. Armii WP i razem z nią przeszła cały szlak bojowy, poczynając od walk nad Turią w lipcu 1944 roku, a kończąc na Łabie w maju 1945 r.

[b]Podstawowe dane taktyczno-techniczne:[/b]

kaliber – 121,92 mm; długość lufy – 5650 mm; długość działa w położeniu bojowym – 8725 mm; masa działa w położeniu bojowym – 7117 kg; masa pocisku odłamkowo-burzącego – 25 kg; szybkostrzelność – 3-4 strz./min.; donośność maksymalna – 20400 m; obsługa – 12 ludzi.

[b]Zbiory Muzeum Wojska Polskiego[/b]

W muzeum jest eksponowana jedna z armat stanowiących uzbrojenie 1. Warszawskiej Brygady Artylerii Ciężkiej im. Józefa Bema.

Mariusz Skotnicki