W nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r. wybuchło największe z polskich powstań narodowych wymierzonych przeciw Rosji – powstanie styczniowe. Działania zbrojne ogarnęły cały obszar Królestwa Polskiego oraz znaczne obszary Litwy, Białorusi i Ukrainy. Nad ranem 7 lutego jeden z oddziałów powstańczych pod komendą płk. Apolinarego Kurowskiego, liczący 200 strzelców, kosynierów i kawalerzystów uderzył na Sosnowiec. Do szybkiego przegrupowania oddziału użyto, pierwszy raz w historii, opancerzonego podkładami kolejowymi pociągu. Miasto zdobyto po kilkugodzinnej, choć niezbyt krwawej, walce. Zwycięstwo Polacy zawdzięczali odwadze Teodora Cieszkowskiego (w trakcie walki trzykrotnie rannego), którego awansowano na polu walki do stopnia podpułkownika. Opanowanie Sosnowca pozwoliło na przejęcie kontroli przez Polaków w rejonie Zagłębia Dąbrowskiego na okres dwóch tygodni.